در خانواده
ادراک و آگاهی نوزادان از خود و بدنشان
در نظر اغلب ما آنچه نوزادان می‌بینند و می‌شنوند اهمیت زیادی دارد. سوال اصلی این است که ادراک و آگاهی نوزادان از خود و جهان پیرامونشان چقدر است؟ به گفته دکتر ملتزوف، مدیر مؤسسه علوم مغزی و استاد دانشگاه واشنگتن حقیقت این است که حس لامسه اولین حسی است که پیش از به دنیا آمدن، در مغز نوزاد شروع به شکل گرفتن می‌کند و هنگام تولد کودک به‌خوبی تکامل یافته است.
دکتر ملتزوف در مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۹ به چاپ رسانده، به بررسی واکنش مغزی نوزادان ۶۰ روزه به هنگام لمس نقاط مختلف بدنشان پرداخته است.
دکتر پیتر جی مارشال، رئیس دانشکده روان‌شناسی دانشگاه تمپل و نویسنده مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد، می‌گوید: «ما اطلاعات نسبتا کمی در مورد نحوه واکنش مغز نوزاد نسبت به لمس در دست داریم. مطالعات گسترده‌ای در مورد نقشه بدنی که در اثر واکنش مغز به لمس بدن افراد بالغ به وجود می‌آید، انجام گرفته است. اما تحقیقات بسیار کمی در مورد نحوه تشکیل و گسترش این نقشه‌های بدنی صورت گرفته است.»
نقشه برداری عصبی مغز نوزادان حین لمس دست و پا
محققان کلاه‌های کشسانی که حاوی الکترود EEG برای ثبت نوار مغزی هستند را روی سر نوزادان قرار دادند. این حس‌گرها که هیچ درد و عارضه‌ای برای نوزادان به همراه ندارند، صرفا وظیفه ثبت فعالیت مغزی را بر عهده دارند.
دکتر ملتزوف می‌گوید: «توزیع مکانی فعالیت الکتریکی ثبت‌شده توسط EEG شکلی خاص همچون اثرانگشت نورونی دارد که به ما نشان می‌دهد که چه بخشی از مغز فعال است. هنگام لمس دست و پای چپ، همان‌طور که انتظار می‌رفت در سمت راست مغز فعالیت مشاهده شد. در ناحیه‌ای نزدیک به مرکز پا، کناره‌های دست و هنگام لمس لب فوقانی هر دو بخش چپ و راست مغز فعال می‌شدند.
دکتر جونی صبی، دیگر نویسنده مقاله می‌گوید: «این لمس‌ها نه‌تنها باعث واکنش قدرتمند و قابل‌اندازه‌گیری در مغز می‌شود بلکه این پاسخ‌های مغزی بسیار سازمان‌یافته هستند. جالب اینکه قوی‌ترین پاسخ مغز به این تحریک‌های لمسی مربوط به لب است، زیرا نوزادان در این سن بیشتر وقت خود را صرف خوردن و مکیدن می‌کنند.»
قسمت‌های مختلف مغز نماینده اعضای بدن هستند و این نحوه نمایش بدن در مغز را نقشه‌برداری عصبی می‌نامند. به عنوان‌مثال ثابت شده که اعصاب حرکتی و حسی پا در یک فرد بالغ به ناحیه مرکزی مغز و جایی میان دیواره دو نیم‌کره نگاشته می‌شود، درحالی‌که نقشه عصبی دست‌ها در مغز مربوط به‌جایی درون هرکدام از نیم‌کره‌هاست. هرکدام از اعضای بدن بسته به اهمیت حرکتی و حسی که دارند در مغز قسمتی را به خود اختصاص می‌دهند.
لمس لب‌های نوزاد و تحریک قسمتی بزرگ از مغز
دکتر ملتزوف گفت: «لب‌ها به خاطر پدیده‌ای که از آن به نام «بزرگنمایی قشری» یاد می‌شود، در مغز بافت‌های عصبی بیشتری را به نسبت دست‌وپا به خود اختصاص می‌دهند. بزرگنمایی قشری لب‌ها شاید به‌این‌علت باشد که نوزادان از طریق لب‌ها تغذیه می‌کنند ولی احتمال قابل دفاع دیگر آن است که به دلایل تکاملی و ازآنجایی‌که لب‌ها نه‌فقط برای بقا که برای بیان عواطف و تکلم استفاده می‌شوند در مغز نوزاد انسان بخش قابل‌توجهی به لب اختصاص داده شده باشد.»
دست‌ها برای کشف جهان پیرامون مورداستفاده قرار می‌گیرند. اگرچه برای آنکه نوزادان به‌صورت تعمدی و دانسته بخواهند به‌سوی چیزی دست دراز کرده و آن را در دست بگیرند، هنوز خیلی زود است، اما ناحیه و نقشه مغزی که نماینده دست‌هاست به‌خوبی رشد کرده‌اند و این مسئله نشان می‌دهد که تمام پیش‌زمینه‌های لازم برای ظهور رفتارهای چنگ زدن به اشیاء از قبل مهیا شده است.
ادارک نوزاد از بدن خود و دیگران
در مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، برای نوزادان ۷ ماهه فیلمی پخش شد که در آن دست فرد دیگری را در حال لمس شدن نشان می‌داد و در طی پخش آن ویدئو نواحی مربوط به دست مغز آن‌ها نیز فعال شد. دکتر ملتزوف می‌گوید:
«نوزادان ۷ ماهه به‌خوبی قادر به برقراری ارتباط بین خود و دیگران هستند و می‌تواند در مورد ادراک کودکان چنین استدلال کرد که؛ دست آن‌ها شبیه دست توست، لب‌هایشان شبیه لب‌های توست؛ من شبیه تو هستم و تو هم شبیه منی. چنین روندی که کودک به بدن شخص دیگری می‌نگرد و می‌بیند که او شبیه من است، می‌تواند شالوده‌ای مهم برای رشد اجتماعی و شناختی باشد.»
دکتر ملتزوف می‌گوید:
«قبل از اینکه انسان‌ها زبانی برای تکلم داشته باشند، زبان لمس را داشته‌اند و از طریق لمس با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کرده‌اند. والدین بر اهمیت تماس پوست-به-پوست با نوزاد واقف هستند و می‌دانند که از این روش می‌توانند کودکشان را آرام کنند و البته این تماس فیزیکی برای والدین نیز می‌تواند بسیار لذت بخش باشد.»
به گفته او چیزی شبیه قحطی و اشتیاق به دریافت لمس در نوزادان وجود دارد. از طریق لامسه، مقدمات مهمی از فرآیند رشد کودک ازجمله حس ادراک نسبت به بدن خود شکل پیدا می‌کند.
دکتر صبی فوق تخصص رادیولوژی در بیمارستان کودکان فیلادلفیا می‌گوید: «اگرچه من ۱۰ سال است که بر روی مسائل مربوط به نوزادان در حال تحقیق هستم، اما این ۵ ماهی که خودم مادر شده‌ام بالاخره همه آن یافته‌ها را به چشم خود و از دیدگاه والدین می‌توانم درک کنم.»
او می‌گوید: «هر بار که مشغول شیر دادن به کودک خود هستم و هر زمانی که دست دخترم را لمس می‌کنم در مورد این فکر می‌کنم که در حال فرستادن سیگنال به آن بخشی از مغز هستم که نماینده دستان دخترم است. تحریک‌های عصبی مداومی که به سمت مغز او می‌روند به رشد آن بخش از مغز او کمک می‌کنند و سبب می‌شود که مغز با تمام اجزای بدن ارتباط برقرار کند. نتیجه این تحریک‌های پی‌درپی آن است که نوزادان درنهایت قادر به استفاده از اعضای بدن خود برای انجام فعالیت‌های گونانی می‌شوند که نه‌تنها برای فعالیت‌های حرکتی از آن‌ها استفاده می‌کنند که آن ارتباطات شکل‌گرفته باعث می‌شود آن‌ها بتوانند نسبت به اعضای بدن افراد دیگر هم ادراک داشته باشند.»
دکتر ملتزوف گفت:
«پیش از تکلم، تعاملات عاطفی-اجتماعی مختلف و زیادی از طریق لامسه صورت می‌گیرد. درک اینکه قسمت‌های مختلف بدن، نماینده‌ای در مغز دارند شاید به ما در توضیح چگونگی رشد عواطف اجتماعی کمک کند. اگر نظر مرا بخواهید، می‌گویم نوزاد در ماه‌های اولیه زندگی‌اش درکی بسیار بدوی و محدود از خویشتن دارد. این ادراک شاید پیش درآمدی باشد که ادراک از خود را با لمس و حرکت بدن مرتبط می‌کند.»
دکتر ملتزوف می‌گوید: وقتی نوزادان در گهواره تنها هستند، لمس کردن خودشان، دست زدن به صورتشان و حرکت دست‌هایشان می‌تواند چیزهایی در مورد خودشان به آن‌ها بگوید. وقتی پاهایشان را تکان می‌دهند یا مشتشان را باز و بسته می‌کنند، مناطق مغزی نماینده دست و پا در مغزشان فعال می‌شود.
او گفت: «این اکتشافی است که پیش از مرحله زبان باز کردن به وقوع می‌پیوندد. نوزاد می‌گوید: این من هستم، می‌توانم دست‌هایم، پاهایم و لب‌هایم را لمس کنم.»
قدم بعدی در مطالعات بررسی کامل‌تر نقشه تمام اعضای بدن در مغز کودک و نگاهی دقیق‌تر به چگونگی تاثیر الگوهای رفتاری بر مغز در حین مرحله رشد کودک است. آیا هنگامی‌که کودک شروع به راه رفتن می‌کند تغییری در نقشه عصبی و بافت‌های نماینده پا در مغز صورت می‌گیرد؟ آیا هم‌زمان با استفاده بیشتر از دست‌ها برای رسیدن به چیزی و گرفتن آن، نقشه عصبی دست در مغز بسط پیدا می‌کند و شاخ و برگ بیشتری پیدا می‌کند؟
دکتر ملتزوف می‌گوید: «از نظر تئوری می‌توان چنین گفت که نوزاد با استفاده از نقشه عصبی مغز خود که نمایانگر بدن اوست، برای تحلیل اطلاعاتی که از بدن افراد دیگر دریافت کرده است، استفاده می‌کند. اگر این نظریه صحیح باشد که کودک از نقشه عصبی خود برای تحلیل خود و دیگران استفاده می‌کند، این موضوع می‌تواند مباحثات گسترده‌ای را در شبکه‌های اجتماعی به راه بیاندازد. این نظریه می‌تواند ما را در یافتن پاسخ این پرسش کمک کند که چرا نوزادان، از بدو تولد، توجه خود را به‌جای اشیاء به افراد معطوف می‌کنند.»
«از نظر ما این تحقیق نشان می‌دهد که نوزادان نسبت به بدن خود دارای ادراک هستند. این موضوع به‌نوبه خود سبب به وجود آمدن سوالاتی جذاب در مورد خاستگاه خودآگاهی و ایجاد ارتباط بین خود و دیگری در ما انسان‌ها به‌عنوان موجوداتی اجتماعی می‌شود. نگاه دقیق‌تر به رفتار کودک و ارتباط مغز و رفتار در نوزادان ما را به پاسخ این سوال فلسفی بیش‌ازپیش نزدیک می‌کند که چه چیزی باعث می‌شد ما آن کس یا آن چیزی باشیم که هستیم.»
آیا هرگز برایتان سوال پیش آمده که کودکان به چه می‌اندیشند؟ در ویدئوی زیر که از سری کنفرانس‌های TED است، به گفته دکتر روان‌شناس علیسان گوپنیک، کودکان و بچه‌های کوچک همانند بخش تحقیق و توسعه جوامع انسانی هستند. تحقیقات او نشان داده است که بچه‌ها در حین بازی در حال جمع‌آوری اطلاعات پیچیده و انجام فرآیند تصمیم گیری هوشمند هستند.
منبع:
www.nytimes.com/2018/07/09/well/what-babies-know-about-their-bodies-and-themselves.html
دیدگاه ها
ارسال دیدگاه