علت شباهت زن و شوهر به والدین همسر چیست؟ معیار مهم در انتخاب همسر

آیا در اطرافیان خود زوجی را می‌شناسید که همسر / شوهر یک فرد به والدین او بسیار شباهت باشد؟ آیا تا به حال کسی را دیده‌اید که با فردی با خصوصیات شخصیتی مشابه پدر یا مادرش قرار ملاقات بگذارد، یا به ازدواج با چنین فردی تمایل بیشتری داشته باشد؟ آیا خودتان چنین موردی را در روابط عاشقانه‌تان تجربه کرده‌اید؟ نقش‌پذیری و سبک دل‌بستگی چگونه در انتخاب همسر شبیه به والدین تاثیر می‌گذارد؟

«مادر من یک زن قوی و سرسخت بود، بنابراین زنان قوی و سرسخت برای من جذاب هستند.» – ناشناس

«نامزدم عین پدرم دل‌ربا و خلاق است و به همان اندازه بی‌مسئولیت.» – ناشناس

«شوهرم یک فرد الکلی است، دقیقا مثل پدرم.»– ناشناس

علت شباهت زن و شوهر به والدین همسر چیست؟

چه چیزی باعث می‌شود افراد بخواهند با کسی که از نظر اخلاقی به والدینشان شباهت دارد، دوست شده و یا برای ازدواج انتخاب کند؟ اگرچه پاسخ به این سوال می‌تواند پیچیده باشد، در ادامه چند عامل کلیدی موثر در این رابطه را بیان می‌کنم که مرجع آن دو کتابی است که نوشته‌ام: «هفت کلید برای داشتن روابط بلند‌مدت موفق» و «چگونه با جدایی کنار بیایم: نکاتی برای بهبود و یافتن شادی مجدد».

معیار مهم در انتخاب همسر / شوهر چیست؟

روان‌شناس و پژوهشگر دکتر جان گوتمن می‌گوید: فرآیند جذب و انتخاب همسر، ممکن است توسط سازوکارهای هورمونی صورت بگیرد، یا در نتیجه پدیده‌ای به نام نقش‌پذیری انجام شود.

این نظریه این طور توضیح می‌دهد که ما در انتهای ۱۸ ماهگی، از نظر روان‌شناسی می‌توانیم طوری شرطی شده باشیم که مجذوب افرادی (همسر / شوهر) می‌شویم که هم‌تیپ شخصیتی و شبیه والدین خودمان باشد و همانگونه به ما عشق بورزند. این «نقش‌پذیری» نتیجه ترکیبی از عوامل متعدد است که مهمترین آن‌ها عبارتند از: نحوه دریافت (یا محرومیت از) عشق، صمیمیت و امنیت توسط والدین و یا سرپرستان اصلی.

همچنین ممکن است نقش‌پذیری بر گرایش‌های دل‌بستگی فرد در یک رابطه تاثیر بگذارد. مطابق مطالعات انجام گرفته توسط بارتولومو و هوروویتز و دیگران، چهار سبک دل‌بستگی در یک رابطه وجود دارد:

۱- دل‌بستگی ایمن (عشق پایدار)،

۲- دل‌بستگی دلواپس-شیفته (عشق ناپایدار)،

۳- دل‌بستگی تحقیر-اجتناب (عشق از دست رفته / دور) و

۴- دل‌بستگی بیمناک-اجتناب (عشق ترسناک / دردناک).

در اینجا چند ویژگی کلیدی هر سبک را بصورت کلی مرور می‌کنیم:

سبک‌های دل‌بستگی

۱. حالت دل‌بستگی امن (عشق پایدار)

در رفتار معمول افرادی که دارای سبک دل‌بستگی امن هستند، می توان حداقل برخی از صفات زیر را پیدا کرد:

• به طرز سالمی قادر به ارسال و دریافت ابراز علاقه و صمیمیت هستند.

• در صورت لزوم می‌توانند برای خود مرزهای سالم، مناسب و معقولی بکشند.

• در حالت تنهایی نیز درست مثل وقتی که همدمی دارند، احساس امنیت می‌کنند.

• درک مطلوبی از روابط و تعاملات شخصی خود دارند.

۲. حالت دل‌بستگی دلواپس-شیفته (عشق ناپایدار)

در رفتار معمول افرادی که دارای سبک دل‌بستگی دلواپس-شیفته شدیدی هستند، می‌توان حداقل برخی از صفات زیر را پیدا کرد:

• در روابطشان احساس امنیت کمتری دارند و بیشتر عصبی هستند.

• عوامل تنش‌آفرین زیادی از جمله حالت نیازمندی، انحصارطلبی (غیرت)، حسادت، کنترل‌گری، تغییرات خلقی، وسواس و غیره را وارد رابطه می‌کنند.

• برای داشتن احساس امنیت و پذیرش، نیاز به تایید شدن و ابراز عشق‌های مداوم دارند.

• از نداشتن همدم بی‌زارند و با تنهایی خود، درگیرند.

• سابقه روابط عاطفی آشفته‌ای دارند.

۳. حالت دل‌بستگی تحقیر-اجتناب (فقدان عشق و یا عشق بسیار محافظه‌کار، عشق سرد و غیرصمیمی)

در رفتار معمول افرادی که دارای سبک دل‌بستگی تحقیر-اجتناب شدیدی هستند، می‌توان حداقل برخی از صفات زیر را پیدا کرد:

• بسیار خود‌رای و خود‌مختار هستند. از نظر رفتاری و عاطفی وابسته نیستند.

• از صمیمیت واقعی که آسیب‌پذیرشان می‌کند اجتناب می‌کنند و از رفتار تحقیر-اجتنابی به منظور باج‌خواهی عاطفی استفاده می‌کنند.

• آرزومند رهایی جسمی و روحی هستند.

• اولویت‌های دیگر زندگی‌شان اغلب جایگزین روابط بین فردی می‌شود.

• ممکن است برای متعهد بودن در رابطه مشکل داشته باشند.

۴. حالت ترس-اجتناب (عشق ترسناک و دردناک)

در رفتار معمول افرادی که دارای سبک دل‌بستگی ترس-اجتناب شدیدی هستند، می‌توان حداقل برخی از صفات زیر را پیدا کرد:

• اغلب در زندگی‌شان تجربیات چالش‌برانگیزی همچون سوگواری از دست دادن یک عزیز، ترک‌شدن و یا سوء استفاده، تجربه کرده‌اند.

• در تمنای صمیمیت و در عین حال گریزان از آن هستند و درگیری درونی زیادی دارند.

• برای اعتماد و تکیه بر دیگران دچار کشمکش می‌شوند.

• از نابود شدن جسم و روحیه‌شان در موقعیت‌های عاشقانه و صمیمی می‌ترسند.

• همانند حالت دل‌بستگی دلواپس-شیفته، در روابط احساس امنیت کمتری دارند و عصبی هستند.

• همانند حالت دل‌بستگی تحقیر-اجتناب، با متعهد بودن مشکل دارند.

اکثر مردم دارای درجات مختلفی از چهار سبک دل‌بستگی هستند که ممکن است در طول زمان شکل بگیرد و خود را نشان دهد.

تاثیر سبک دل‌بستگی والدین بر فرزندان

همانند نقش‌پذیری، ممکن است ما از سنین نوجوانی سبک دل‌بستگی پدر و مادر را، الگوی سبک زندگی خودمان قرار دهیم. این شرطی‌شدن روانی و اجتماعی در ادامه می‌تواند به صورت ناخودآگاه همچون طرح اولیه و الگویی برای جذب و انتخاب همسر یا حتی دوستی باشد که به والدین ما شباهت دارد.

بنابراین نظریه‌های نقش‌پذیری و دل‌بستگی تا حدود زیادی علل شبیه بودن همسر / شوهر به والدین و نیز تمایل برخی افراد به روابط عاشقانه با فردی که دارای ویژگی‌های مشترک خاصی از یک یا هر دو نفر از والدین خود هستند را توضیح دهد. از آنجایی که هیچ پدر و مادری کامل نیست، سبک نقش‌پذیری و دل‌بستگی یک فرد، ترکیبی از صفات مطلوب و چالش‌برانگیز است.

آیا می‌توان نقش‌پذیری و دل‌بستگی منفی و چالش‌برانگیز را به گونه‌ای تغییر داد که فرد در ادامه بتواند روابط سالم‌تری را آغاز کند و به پیش ببرد؟ قطعا امکان‌پذیر است. مهم‌ترین نکته، خودآگاهی و تمایل فرد برای یادگیری و رشد است. در صورت لزوم، فرد باید شجاعت آن را داشته باشد که از فردی حرفه‌ای در این زمینه درخواست کمک کند. این موارد از مهم‌ترین عوامل موفقیت فرد در انتخاب بهتر و خروج از دل‌بستگی منفی است. کسانی که بتوانند زنجیره نقش‌پذیری و دل‌بستگی منفی را بشکنند، به احتمال زیاد می‌توانند روابط عاشقانه واقعی، سالم، امن و پایدار را تجربه کنند.

در همین راستا مقاله «چرا در انتخاب همسر دچار اشتباه می‌شویم؟» را مطالعه کنید.

منبع: سایکالیجی تودی