آسیب‌های فضای مجازی / مزایا و معایب: ضرورت حضور والدین و معلمان در شبکه‌های اجتماعی

اخیرا دختر ۱۷ ساله‌ای توسط فردی که در یکی از شبکه‌های اجتماعی با او آشنا شده بود به قتل رسید. با این وجود والدین و معلم‌های او هنوز هم هیچ آشنایی با جهان مورد تعامل او ندارند. شبکه‌های اجتمای به عنوان پدیده‌ای نوین چه بخواهیم چه نه، سال‌های زیادی است که نقش برجسته‌ای در تعاملات جهان نوین دارد و آشنایی با اصول حاکم بر آن یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای تمام افراد بالغ جامعه است.

نقش والدین در اینترنت و فضای مجازی

در دوران نوجوانی، برای اینکه ناامیدی پدر ورزشکارم را از خودم تکمیل کنم، به‌صورت پنهانی در زیرزمین خانه‌مان می‌خزیدم و با کامپیوتری که در یکی از شب‌های کریسمس دهه ۹۰ میلادی برایم خریده بودند، ور‌می‌رفتم و نحوه کار با آن را یاد می‌گرفتم.

پدرم از بالای پله‌های زیرزمین داد می‌زد: «برو بیرون و بازی کن! دست از سر کامپیوتر بردار!» هر چند در آن دوران متوجه نبودم ولی درواقع مشغول یادگیری رقصی بودم که مخاطبش تکنولوژی بود و می‌خواست به من ثابت کند که پتانسیل این را دارد که حرفه دوران بزرگ‌سالی من باشد. هرچند در دبستان به این موضوع واقف نبودم ولی درواقع در حال شکل‌دهی بخشی از فرهنگی بودم که داشت در جامعه شکل می‌گرفت: پیروی و شکستن قوانین و سر درآوردن از دلیل ایجاد شدن آن‌ها.

در ۱۸ سالگی من جزو افراد جوان خوش‌شانسی بودم که شرایط لازم برای ثبت‌نام در حساب کاربری را فیس‌بوک را داشت؛ آن‌هم در روزهایی که برای عضویت در آن داشتن یک ایمیل دانشجویی با پسوند خاص edu لازم بود. بااینکه حتی ده سال پس از روزهای اولیه راه‌اندازی فیس‌بوک والدین من در برخورد با این پدیده چنین ادعا می‌کردند که «من هرگز از فیس‌بوک استفاده نخواهم کرد! به درد من نمی‌خورد!» اما درنهایت ایشان هم از آن استفاده کردند و هم‌اکنون پدرم پست‌هایی که در حساب کاربری خود می‌گذارد را به من نشان می‌دهد. او حتی در مورد چیزهایی که دیگران پست می‌کنند با من حرف می‌زند و محتوای به اشتراک گذاشته شده تعمدی افراد را چنین می‌پندارد که گویا صاحب مطلب خود ایشان هستند. مثلا یک بار که عمه‌ام ویدیوی یک برنامه آشپزی حرفه‌ای به نام «هک آشپزی» را به اشتراک گذاشته بود به من گفت که «آشپزی عمه‌ات حرف ندارد!».

لزوم حضور پررنگ‌تر مشاوران در فضای مجازی

در حال حاضر من دانشجوی ارشد برنامه مشاوره هستم. در تمام کلاس‌ها تاکید اساتید و دانشجویان این رشته بر این است که امر مشاوره یک روش فرد به فرد و رو در رو است و همیشه هم باید به این شکل باشد. اما ازنظر من این‌طور نباید باشد. مشاوران در قبال مراجعین مسئولیت دارند و این یک واقعیت است که اغلب افراد هر روز بیش‌ازپیش برای برقراری ارتباط از تکنولوژی استفاده می‌کنند.

افراد جوان با حضور در فضای مجازی و آنلاین این احساس را دارند که وجودشان را به چیزی فراتر از محدودیت ابعاد جهان فیزیکی گسترش داده‌اند. جوانان مشتاق این هستند که در فضای مجازی و دنیای اینترنت جزو رستگاران و نجات‌یافتگان باشند. آن‌ها روابط دوستانه خود را تنها از طریق یک اپلیکیشن می‌سازند و حفظ می‌کنند. بااین‌وجود دراین‌بین معلمان، قانون‌گذار و والدینی وجود دارند که به‌کل منکر نیاز به فراگیری و شرکت در این نحوه از تعامل می‌شوند.

نمونه‌ای واقعی از تراژدی‌ها و آسیب‌های فضای مجازی / شبکه‌های اجتماعی

دو روز پیش دختر ۱۷ ساله‌ای به نام بیانکا دوینس توسط فردی که از طریق یک یا چند شبکه اجتماعی یا اپلیکیشن مختلف، ارتباط و احتمالا رابطه عاشقانه داشته، موردحمله قرار گرفت و درنهایت به قتل رسید. در پی قتل او عکس‌هایی از بدن وی در این شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.

طبق گفته دوستان فضای مجازی، این زن جوان که از او به‌عنوان «دختر اینترنتی» یاد می‌کنند، زندگی کاملا متفاوتی قبل از ورود به فضای آنلاین و استفاده از گوشی هوشمند داشت. به نظر من هم این روایت می‌تواند درست باشد چراکه با ورود او به ارتباطات مجازی این امکان برای او فراهم شده تا هویت خود را شکل دهد: از تنهایی بگریزد، دوستانی بیابد، دنبال عشق زندگی‌اش بگردد، تصمیم بگیرد که چه کسی هست و چه کسی می‌خواهد باشد.

چه کسانی مسئول تامین امنیت فضای مجازی هستند؟

والدین، مربیان و انجمن‌ها و گروه‌های مختلف مسئولیت حفظ امنیت دنیا برای جوانان را بر عهده دارند. همچنین این مسئولیت بر عهده‌ی شرکت‌هایی است که محصولاتی را برای استفاده نسل جوان در اختیار ایشان قرار می‌دهند.

تکنولوژی بخشی از مسائل روان‌شناسی نسل جوان ماست و اگر بنا بر این باشد که بخواهیم از کودکان و نوجوانان خود برای ادامه موفق دوران تحصیل و متعاقبا ورود به شغل آینده‌شان و جامعه‌ای که منتظر ورود ایشان است حمایت کنیم، لازم است وارد گود شویم و نحوه استفاده و مراقبت از مسائل مرتبط با آن را یاد بگیریم.

بی‌هیچ شکی افراد جوان امروزی نیاز دارند تا هر چه بیشتر به محیط خارج از خانه بروند و بازی کنند. اما به‌عنوان افرادی که در مقامی هستند که می‌توانند الگو باشند و یا کسانی که فرهنگ را شکل می‌دهند و سازمان می‌بخشند این مسئولیت ماست تا از عدم مخاطره‌آمیز بودن محصولات تکنولوژی اطمینان حاصل کنیم. به عقیده من ما باید این کار را با اطمینان حاصل کردن از اینکه جوانان به درستی با این تکنولوژی‌ها تعامل برقرار می‌کنند و ملزومات آن را می‌شناسند انجام دهیم؛ بنابراین لازم است قبل از ایشان خود از سازوکار آن سر دربیاوریم. این یادگیری همانند راهنمایی‌هایی است که به فرزندان خود در هنگام رفتن به مراسم تولد یا اولین قرار عاشقانه‌‌شان گوش زد می‌کنیم.

مسئولیت کاربران فضای مجازی / شبکه‌های اجتماعی چیست؟

در اصلاح فضای مجازی شما، والدینتان و فرزندانتان در واژگان ساده فناوری اطلاعات به‌عنوان کاربر (users) شناخته می‌شوید. ما و شما بخشی از یک جامعه با امتیازات و مسئولیت‌های مشترک هستید.

من نمی‌دانم که آیا افرادی که در مورد قتل بیانکا تحقیق می‌کرده‌اند به‌شخصه شناختی نسبت به اینکه اینستاگرام یا ایمو یا فیس‌بوک چطور کار می‌کند داشته‌اند یا نه یا حتی آیا این را می‌دانند که خانواده‌های خودشان چطور از این ابزارهای فناوری استفاده می‌کنند. همچنین افرادی که اخبار چنین وقایعی را در رسانه‌ها پوشش می‌دهند آیا می‌دانند که در این مورد آگاهی دارند یا خیر. یا ممکن است این افراد جزوی از کسانی باشند که فکر می‌کنند چنین اتفاقی برای ایشان نمی‌افتد یا با ساده‌دلی چنین تصور می‌کنند که صرفا با دوری کردن از اینترنت می‌توانند خود را از درگیر شدن با آن دور کنند.

عدم تجربه و سواد کافی برای حضور در شبکه‌ها پلتفرم‌های اجتماعی مختلف سبب آن می‌شود که ما در آن‌طرف فاجعه‌ای که گاه‌وبیگاه اتفاق می‌افتد، حتی توانایی این را نداشته باشیم که به دیگران توضیح دهیم که چه حادثه‌ای رخ داده است.

در همین راستا مقاله «اعتیاد به اینترنت: راهنمای استفاده از گوشی موبایل و روش رهایی از وابستگی به فضای مجازی» را مطالعه کنید.

منبع: سایکالیجی تودی